Chúng ta cần thừa nhận rằng quản lý chất thải không phải là một chủ đề hấp dẫn. Thực tế, ngay cả trong các cuộc thảo luận quốc tế về khí hậu và phát triển, việc giải quyết vấn đề chất thải cũng không được ưu tiên. Tuy nhiên, để thành công trong việc giải quyết các khủng hoảng toàn cầu về khí hậu, ô nhiễm và mất đa dạng sinh học, chúng ta cần tập trung nhiều hơn vào chất thải và hành động mạnh mẽ, cả ở quy mô toàn cầu và địa phương.
Vấn nạn rác thải: Nguy cơ tiềm ẩn
Chất thải chiếm tới 20% tổng lượng khí methane do con người gây ra trên thế giới. Và với mức độ gấp 80 lần khí carbon dioxide, những khí thải này sẽ tiếp tục gây ra thảm họa về môi trường và kinh tế nếu không được kiểm soát, khiến việc đạt được các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc gần như là không thể.
Thật không may, tình hình hiện tại khá ảm đạm. Với quá trình đô thị hóa gia tăng, công nghiệp hóa nhanh chóng và tiêu dùng ngày càng leo thang, quy mô chất thải rắn trên toàn cầu đang tăng đáng kể. Mỗi năm, thế giới tạo ra hơn 2 tỷ tấn rác thải đô thị, và con số này dự kiến sẽ tăng 70% vào năm 2050. Điều này đặc biệt đáng lo ngại ở các nước đang phát triển, nơi việc quản lý chất thải gặp nhiều khó khăn. Các bãi chôn lấp không được quản lý và bãi rác lộ thiên đang gây ô nhiễm không khí, nước và đe dọa sức khỏe cộng đồng. Ví dụ, ở khu vực Latin America và Caribbean, khoảng 145.000 tấn rác thải – chiếm một phần ba tổng lượng rác thải đô thị – bị đổ ra các bãi rác mỗi ngày.
Trong khi đó, sự gia tăng của rác thải nhựa – chai, túi, hộp các loại bị vứt bỏ – là nguyên nhân chính của phần lớn mảnh vỡ trôi dạt trên sông và biển, gây ra những rủi ro nghiêm trọng cho sinh vật biển và sinh kế ven biển. Theo UNESCO, rác thải nhựa giết chết hơn 1 triệu con chim biển mỗi năm, cũng như hơn 100.000 động vật biển có vú.
Nhà máy tái chế vật liệu công nghiệp hỗn hợp
Giải quyết vấn đề bằng mô hình tuần hoàn
Mặt khác, chúng ta có thể khắc phục kịch bản ảm đạm này. Không giống như các thách thức phức tạp khác liên quan đến khí hậu và phát triển đòi hỏi những đổi mới và tiến bộ công nghệ lớn để giải quyết, các phương pháp đã tồn tại trong thực tế cho phép phục hồi năng lượng và tiếp cận “tuần hoàn” đối với sản xuất và tiêu dùng. Tái sử dụng, tái chế và tái tạo giúp giảm thiểu tác động đến môi trường. Điều này cũng tạo cơ hội cho việc tạo ra việc làm toàn diện và nâng cao đời sống của cộng đồng.
Con đường tuần hoàn bắt đầu bằng việc hiện đại hóa quy trình thu gom rác thải, mở rộng phạm vi và quy mô tái chế để thu hồi các vật liệu như nhựa, thủy tinh, kim loại và chất thải hữu cơ. Điều này giúp giảm thiểu lượng rác thải đưa đến bãi rác và tạo nguồn thu nhập mới cho khu đô thị và công ty quản lý chất thải. Nó cũng giúp các nhà sản xuất giảm khí thải carbon bằng cách hạn chế nguyên liệu thô và năng lượng mới. So với bãi rác lộ thiên, bãi chôn lấp hợp vệ sinh với việc thu giữ và sử dụng khí methane là chìa khóa để tránh rò rỉ chất thải độc hại ra môi trường và giảm biến đổi khí hậu.
Ví dụ, nhà máy tái chế cơ khí lớn nhất của Latin America đang được xây dựng tại bang Pernambuco, vùng đông bắc Brazil, với công suất xử lý khoảng 2.000 tấn rác thải mỗi ngày. Sáng kiến này được Tập đoàn Tài chính Quốc tế (IFC, nhánh đầu tư tư nhân của Ngân hàng Thế giới) hỗ trợ thông qua việc phát hành khoản vay bền vững đầu tiên trong lĩnh vực chất thải của quốc gia. IFC đã thực hiện cách tiếp cận toàn diện như vậy ở nhiều quốc gia khác, chẳng hạn như Ba Lan và Việt Nam, tham gia vào toàn bộ chuỗi giá trị quản lý chất thải bền vững.
Công nhân xử lý rác thải điện tử
Thách thức và cơ hội từ bài toán rác thải – hướng đến tương lai xanh
Tất nhiên, vẫn tồn tại những thách thức hạn chế việc áp dụng rộng rãi các phương pháp quản lý chất thải bền vững. Các quy định hỗ trợ và thực thi việc thu gom rác thải, tái chế, phục hồi năng lượng và xử lý chất thải hợp lý là rất cần thiết. Quy định trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) có tiềm năng thúc đẩy tính tuần hoàn, đồng thời giảm bớt gánh nặng cho các nhà khai thác quản lý chất thải đô thị. Các quy định EPR chẳng hạn như được ban hành ở Ấn Độ đặt trách nhiệm lên vai các nhà sản xuất và nhà chế tạo trong việc thu gom rác thải do họ tạo ra – chẳng hạn như bao bì nhựa – và tái sử dụng hoặc tái chế nó – thay vì đưa chúng đến bãi rác.
Và giống như các dịch vụ hạ tầng thiết yếu khác như điện và nước, cần đảm bảo các hộ gia đình, doanh nghiệp và khu đô thị trả tiền cho việc quản lý chất thải mà họ tạo ra. Khả năng chi trả thường có thể là nút thắt ở các quốc gia và cộng đồng thu nhập thấp. Các cách tiếp cận tài chính công tư, với tài chính ưu đãi và mô hình kinh doanh khai thác giá trị và các nguồn thu nhập bổ sung từ rác thải sẽ là cần thiết. Ví dụ, các công ty quản lý chất thải đang khai thác thị trường tín dụng carbon, nơi có nhiều khả năng, cung cấp các ưu đãi tài chính để đầu tư và mở rộng hoạt động theo cách giúp giảm thiểu khí thải.
Mặc dù tiềm năng to lớn trong việc kiềm chế hiệu ứng nhà kính, giảm ô nhiễm, làm xanh các đô thị và tạo ra cơ hội kinh tế, việc giảm thiểu khí methane hiện chỉ chiếm 2% nguồn tài chính khí hậu ngày nay. Các sáng kiến chuyên dụng như nền tảng Circularity Plus của IFC – cung cấp cho các công ty và khu đô thị các giải pháp đầu tư và tư vấn giúp đẩy nhanh phương pháp chuyển đổi chất thải thành giá trị – đang tìm cách thu hẹp khoảng cách đó và nâng cao nhận thức về các khả năng.
Giải quyết vấn đề rác thải của thế giới hoàn toàn có thể thực hiện được. Nhưng chúng ta phải cùng nhau hành động – khu vực công và tư nhân, chính phủ, nhà lãnh đạo, nhà đầu tư, các tổ chức phát triển quốc tế, nhà hoạt động khí hậu và xã hội dân sự – để nâng cao thảo luận, thúc đẩy hành động và kích thích đầu tư. Nếu chúng ta có thể làm được điều đó, chúng ta sẽ có nhiều cơ hội để biến ước mơ về một tương lai sạch hơn, xanh hơn và khỏe mạnh hơn thành hiện thực.
Nguồn: Nuru Lama
#bềnvững
#tái_chế
#kinh_tế_tuần_hoàn
#ô_nhiễm
#quản_lý_chất_thải
#giảm_thiểu_rác_thải
#tín_chỉ_carbon
#phát_triển_bền_vững
#công_nghệ_tái_chế
#vật_liệu_thay_thế
#trách_nhiệm_mở_rộng_nhà_sản_xuất
#plasticindustryVietnam
#sustainableplastics
#plasticrecycling
#circulareconomy
#plasticpollution
#plasticwastemanagement
#plasticwastereduction
