CBAM (Cơ chế Điều chỉnh biên giới carbon) là một trụ cột trong Chương trình nghị sự 55 của EU và là công cụ quan trọng ngăn chặn “rò rỉ carbon”. Ngoài ra, CBAM được kỳ vọng tạo động lực phát triển thị trường carbon non trẻ ở nhiều nước trên thế giới.
EU tham vọng trở thành lục địa trung hòa khí carbon vào năm 2050. Tuy nhiên, EU lo ngại các doanh nghiệp trong khu vực có thể chuyển những hoạt động sản xuất phát thải nhiều carbon ra nước ngoài để tranh thủ các tiêu chuẩn còn lỏng lẻo, hay còn gọi là “rò rỉ carbon” qua việc chuyển lượng khí thải ra ngoài châu Âu.
Một nghiên cứu ước tính rằng việc rò rỉ carbon không được kiểm soát có thể dẫn đến lượng khí thải carbon toàn cầu tăng 15% , gây tổn hại cho các hoạt động vì khí hậu.
Để ngăn chặn nguy cơ này, EU quyết định sẽ cân bằng giá carbon giữa sản phẩm nội địa và nhập khẩu bằng Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM).
Đưa ra mức giá hợp lý cho Carbon
CBAM ban đầu sẽ áp dụng đối với các hàng hóa nhập khẩu có nguy cơ ô nhiễm cao như thép, xi măng, phân bón, nhôm, điện và hydro. Sau khi hệ thống vĩnh viễn có hiệu lực vào ngày 1 tháng 1 năm 2026, các nhà nhập khẩu sẽ phải khai báo hàng năm số lượng hàng hóa nhập khẩu vào EU trong năm trước đó và lượng khí thải nhà kính liên quan.
EU cam kết nhằm giảm 55% lượng khí thải nhà kính vào năm 2030 so với các mức ghi nhận năm 1990 và đạt mục tiêu trung hòa khí carbon vào năm 2050.
Cơ chế CBAM sẽ bắt đầu áp dụng trong giai đoạn chuyển tiếp từ ngày 01/10/2023 với giai đoạn báo cáo đầu tiên cho các nhà nhập khẩu kết thúc vào ngày 31/01/2024.
Theo đó, nhà nhập khẩu có nghĩa vụ phải báo cáo sản lượng hàng hóa chịu tác động của cơ chế điều chỉnh các bon khi nhập hàng vào EU. Trong giai đoạn này, các nhà nhập khẩu hàng hóa trong phạm vi quy định mới sẽ chỉ phải báo cáo lượng phát thải khí nhà kính (GHG) trong hàng nhập khẩu của họ (phát thải trực tiếp và gián tiếp) mà không thực hiện bất kỳ khoản thanh toán hoặc điều chỉnh tài chính nào.
Hệ thống CBAM sẽ hoạt động như sau: Các nhà nhập khẩu tại EU sẽ mua chứng chỉ carbon tương ứng với giá carbon lẽ ra phải trả, nếu hàng hóa được sản xuất theo quy tắc định giá carbon của EU. Ngược lại, một khi nhà sản xuất/nhà cung cấp ngoài EU có thể chứng minh rằng họ đã trả giá cho carbon được sử dụng trong quá trình sản xuất hàng hóa nhập khẩu ở nước thứ ba, chi phí tương ứng có thể được khấu trừ hoàn toàn cho nhà nhập khẩu EU.
Dần dần áp dụng CBAM, loại bỏ dần định mức carbon miễn phí
Sau khi thực hiện đầy đủ vào năm 2026, các nhà nhập khẩu hàng hóa thuộc phạm vi điều chỉnh của CBAM tại EU sẽ cần phải mua giấy chứng nhận CBAM. Giá của các chứng chỉ sẽ được tính tùy thuộc vào giá đấu giá trung bình hàng tuần của các khoản trợ cấp ETS của EU được biểu thị bằng €/tấn CO2 thải ra.
Bắt đầu từ năm 2026, các nhà nhập khẩu EU sẽ phải mua chứng chỉ CBAM, cũng như cung cấp các báo cáo hàng quý về GHG và các khai báo CBAM hàng năm. Giá của chứng chỉ CBAM sẽ được tính toán dựa trên giá carbon trung bình hàng tuần trong EU ETS.
EC dự báo thị trường trợ cấp carbon toàn cầu có thể đạt 4,5 tỷ euro hàng năm vào năm 2030. CBAM sẽ ảnh hưởng đáng kể đến thương mại và doanh thu quốc tế.
Đây là những điều quan trọng cần ghi nhớ trong giai đoạn chuyển tiếp của CBAM:
Giai đoạn áp dụng: từ tháng 10 năm 2023 đến hết tháng 12 năm 2025. Hạn nộp là 1 tháng sau khi kết thúc một quý, như vậy hạn nộp đầu tiên là cuối tháng 01 năm 2024.
Phạm vi phát thải rộng: Ngoài lượng phát thải trực tiếp, việc tính toán lượng phát thải liên quan (tổng lượng phát thải khí nhà kính cần thiết để sản xuất một sản phẩm) của các sản phẩm trong phạm vi CBAM cũng phải đưa vào “phát thải gián tiếp” (lượng phát thải điện được sử dụng trong quá trình sản xuất các sản phẩm trong phạm vi).
Chứng chỉ CBAM: chứng chỉ phải bao gồm thông tin về lượng khí thải CO2, nguồn gốc, quá trình sản xuất/quy trình và dữ liệu phát thải khí nhà kính của sản phẩm (bao gồm cả phát thải gián tiếp).
Việc đáp ứng các quy tắc báo cáo của CBAM ban đầu có thể khó khăn đối với các nhà giao dịch. Nhưng lợi ích của nó mang lại cũng rất lớn. Định giá carbon được thiết kế tốt như CBAM của EU sẽ giúp các ngành công nghiệp áp dụng các quy trình sản xuất ít sử dụng carbon hơn và thân thiện với môi trường hơn, góp phần tạo nên nền kinh tế toàn cầu xanh hơn. Điều này rất quan trọng vì thế giới đang hạn chế lượng khí thải làm hành tinh nóng lên để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.
Nguồn: carboncredit.com
