Việc thay thế nhựa bằng các vật liệu được cho là bền vững hơn đang là xu hướng. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đã đánh giá vòng đời của các loại bao bì và tiết lộ những bất ngờ về tác động môi trường của chúng.
Nhựa, một phát minh tưởng chừng như mang đến sự tiện lợi vô hạn cho cuộc sống hiện đại, giờ đây đang phải đối mặt với những chỉ trích gay gắt. Theo UNEP – Chương trình Môi trường Liên hợp quốc, khoảng 36% tổng sản lượng nhựa trên toàn cầu được sử dụng cho bao bì, chủ yếu là các sản phẩm dùng một lần. Điều đáng báo động hơn là 85% số nhựa này lại kết thúc vòng đời trong các bãi rác hoặc môi trường tự nhiên, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho hệ sinh thái. Trước tình hình đó, việc tìm kiếm các giải pháp thay thế bền vững cho nhựa đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, liệu những vật liệu được cho là “xanh” hơn này có thực sự đáp ứng được kỳ vọng của chúng ta?
Một nghiên cứu mới của nhóm nghiên cứu AWARE thuộc trường Đại học Politecnico di Milano (Ý) đã kiểm tra tính bền vững thực sự của các vật liệu thay thế. Nghiên cứu đã phân tích sâu 53 nghiên cứu đánh giá vòng đời (LCA) được công bố trong giai đoạn 2019-2023. Mục tiêu là hiểu sâu hơn về tác động môi trường trong ngành đóng gói, tập trung so sánh nhựa và các vật liệu thay thế.
Nhựa không hẳn là vật liệu ít bền vững nhất
Nghiên cứu đã mang đến một kết quả bất ngờ: nhựa truyền thống không phải lúc nào cũng là “kẻ thù số một” của môi trường như chúng ta vẫn nghĩ.
Nhựa sinh học được kỳ vọng sẽ là giải pháp thay thế bền vững cho nhựa truyền thống. Tuy nhiên, thực tế không đơn giản như vậy. Mặc dù nhựa sinh học có thể giảm thiểu lượng khí thải nhà kính và giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, nhưng quá trình sản xuất và xử lý nhựa sinh học vẫn tiềm ẩn nhiều thách thức. Việc cạnh tranh đất đai với nông nghiệp, tiêu tốn nhiều năng lượng và nước, cũng như khả năng phân hủy hạn chế của một số loại nhựa sinh học là những vấn đề cần được quan tâm.
Nhựa sinh học được sản xuất từ các nguyên liệu có sẵn trong tự nhiên như: chất béo thực vật, tinh bột, dăm gỗ,…
Các thay thế
Thủy tinh, mặc dù có vẻ bền vững hơn nhựa, lại ẩn chứa những thách thức không nhỏ. Trọng lượng lớn của thủy tinh khiến quá trình sản xuất, vận chuyển và bảo quản trở nên tốn kém và tiêu tốn nhiều năng lượng hơn so với nhựa. Mặc dù có thể tái sử dụng nhiều lần, nhưng thủy tinh lại dễ vỡ và đòi hỏi điều kiện thu gom, phân loại và vận chuyển phức tạp.
Nhôm, với khả năng tái chế vô hạn, là một đối thủ cạnh tranh đáng gờm của nhựa trong ngành đồ uống. Tuy nhiên, để giảm thiểu dấu chân carbon và tối ưu hóa chuỗi cung ứng, ngành công nghiệp cần đầu tư vào các công nghệ sản xuất nhôm xanh, khuyến khích sử dụng bao bì nhôm nhiều lần và xây dựng hệ thống thu gom, tái chế hiệu quả.
Phân tích đánh giá vòng đời chỉ ra rằng, để nâng cao tính bền vững của các loại vật liệu đóng gói, chúng ta cần có những cải tiến đáng kể. Đối với thủy tinh và kim loại, việc tối ưu hóa hệ thống thu gom và tái chế là vô cùng quan trọng. Trong khi đó, nhựa sinh học cần được nghiên cứu sâu hơn để cải thiện hiệu suất phân hủy và giảm thiểu tác động đến môi trường trong quá trình sản xuất.
Cân nhắc tác động kinh tế xã hội
Các nhà khoa học nhấn mạnh rằng để đưa ra đánh giá chính xác về tính bền vững của một loại bao bì, chúng ta cần có cái nhìn toàn diện, bao gồm cả các yếu tố xã hội và kinh tế. Chỉ khi xem xét toàn bộ vòng đời của sản phẩm, chúng ta mới có thể hiểu rõ tác động thực sự của từng lựa chọn.
“Từ hơn 50 nghiên cứu, chúng tôi rút ra hai kết luận chính”, Giovanni Dolci – nhà nghiên cứu trong nhóm AWARE chia sẻ. “Thứ nhất, việc lựa chọn giữa nhựa và các vật liệu thay thế phụ thuộc nhiều vào từng ứng dụng cụ thể và đặc tính vốn có của vật liệu. Thứ hai, các nghiên cứu hiện tại còn nhiều hạn chế về phương pháp luận, như chỉ tập trung vào tác động khí hậu mà bỏ qua các yếu tố khác hoặc giả định về các kịch bản quản lý chất thải không thực tế. Điều này cho thấy, đánh giá tính bền vững của bao bì đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện hơn.”
“Nhựa, khi được sử dụng đúng cách, có thể là một lựa chọn bền vững nhờ trọng lượng nhẹ và hiệu quả sản xuất cao: cho phép sử dụng vật liệu tối thiểu cho mỗi đơn vị bao bì và tối ưu hóa các quá trình sản xuất so với các vật liệu mới hơn như nhựa sinh học. Tuy nhiên, chúng ta không thể bỏ qua hai thách thức lớn: nguồn gốc từ nhiên liệu hóa thạch và trên hết là khả năng gây ô nhiễm môi trường cao, cụ thể là mất rất lâu để phân hủy trong môi trường”, Mario Grosso, giáo sư Quản lý Chất thải chỉ ra.
Kết luận
Kết luận lại, mặc dù nghiên cứu khoa học cung cấp những thông tin quý báu về tính bền vững của các loại vật liệu, chúng ta cần hiểu rằng việc lựa chọn bao bì là một quá trình phức tạp đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng đến từng khía cạnh, từ khâu sản xuất đến cuối vòng đời. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể đưa ra những quyết định đúng đắn để bảo vệ môi trường và hướng tới một tương lai bền vững.
Nguồn: Helena Nageler-Petritz
