Chắc hẳn bạn đã biết khí carbon dioxide (CO2) gây hại cho môi trường. Nhưng tại sao lại như vậy?
Mặc dù khí CO2 chiếm 84% trong tổng số các khí nhà kính (GHG) do con người thải ra, nhưng nó không phải là khí nhà kính mạnh nhất. Tuy nhiên, CO2 được sử dụng làm cơ sở cho báo cáo chung về các khí nhà kính vì nó là loại phổ biến nhất.
Đơn vị đo lường khí nhà kính chuẩn là “Tương đương CO2”—đã trở thành đơn vị đo lường tiêu chuẩn cho các mục tiêu và mục đích phát triển bền vững liên quan đến biến đổi khí hậu. Đây là cách chuyển đổi các khí nhà kính dựa trên tiềm năng gây ấm toàn cầu (GWP) so với CO2. Việc chuẩn hóa này cho phép đo lường chung và bao gồm tất cả các khí nhà kính như metan, oxit nitơ, và các khí flo hóa. Ví dụ, một tấn metan có GWP gấp 29,8 lần CO2 và do đó tương đương với 29,8 tấn CO2.
Hãy cùng tìm hiểu về các loại khí nhà kính gây hại và phổ biến khác ngoài CO2.
Lưu ý: Các giá trị GWP – Global Warming Potential (Tiềm năng gây ấm toàn cầu) dưới đây được tính trên khoảng thời gian 100 năm trừ khi có ghi chú khác.
1. Hơi nước
GWP: Chưa được định lượng chính thức
Không có gì ngạc nhiên, hơi nước là khí nhà kính phổ biến nhất trên Trái Đất.
IPCC từng cho biết rằng hơi nước chiếm khoảng 60% hiệu ứng nhà kính. Tuy nhiên, con số này có thể không chính xác vì khi hơi nước được thải vào không khí, nó thường gây ra một vòng phản hồi dương giả. Mức độ hơi nước trong khí quyển tăng lên khi Trái Đất nóng lên và tốc độ bay hơi tăng.
Tin tốt là gì? Hơi nước chỉ tồn tại trong không khí khoảng chín ngày trước khi biến thành mưa hoặc tuyết.
2. Metan
GWP: 29,8
Metan không mùi và rất dễ cháy, nó giữ nhiệt nếu được thải ra mà không bị đốt cháy. Các nguồn metan phổ biến đến từ chăn nuôi động vật—đặc biệt là gia súc—góp phần đáng kể vào biến đổi khí hậu. Chăn nuôi gia súc và các hoạt động nông nghiệp khác tạo ra một phần tư lượng phát thải metan do con người gây ra.
Metan tồn tại trong khí quyển khoảng mười năm.
3. Oxit nitơ
GWP: 273
Nếu bạn từng đến nha sĩ, bạn đã quen thuộc với loại khí nhà kính này. Nhưng bạn có biết rằng khí không màu này cũng được sử dụng trong nhiên liệu tên lửa và bình xịt?
Theo IPCC, nó tồn tại trong khí quyển 114 năm.
4. Ozone tầng mặt đất
GWP: 62–69 (trong khoảng 20 năm)
Ozone tầng mặt đất là một loại khí gây kích ứng cao xuất hiện trên bề mặt Trái Đất và được tạo ra khi oxit nitơ và hợp chất hữu cơ dễ bay hơi phản ứng trong không khí tù đọng dưới ánh sáng mặt trời.
Khoảng 95% oxit nitơ từ hoạt động của con người phát sinh từ việc đốt dầu, xăng và than. Hoạt động của con người tạo ra các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) từ sự bay hơi của dung môi, đốt gỗ và sản xuất khí và dầu.
5. Trifluoromethane
GWP: 12,400
Còn được gọi là fluoroform, trifluoromethane có hai công dụng: chất dập lửa và khắc chip máy tính silicon.
Nó là hydrofluorocarbon (HFC) phổ biến nhất, với thời gian tồn tại trong khí quyển là 260 năm.
6. Hexafluoroethane
GWP: 12,200
Hexafluoroethane được sử dụng làm chất làm lạnh và trong sản xuất chất bán dẫn. Nó là khí nhà kính ổn định nhất (FYI, điều đó không phải là tốt).
Trong khi hầu hết các loại khí tồn tại hàng trăm năm, nó tồn tại tới 10.000 năm. Sự bền vững kết hợp với GWP cao khiến nó trở thành một trong những khí nhà kính nguy hiểm nhất.
7. Lưu huỳnh hexafluoride
GWP: 25,200
Lưu huỳnh hexafluoride được sử dụng làm chất cách điện trong hệ thống điện, phân tán các chất hóa học, và trong các thí nghiệm khoa học khác nhau. Tin tốt cho những người phụ thuộc vào lưu huỳnh hexafluoride: có những giải pháp thay thế an toàn hơn.
Trong khi lưu huỳnh hexafluoride đóng góp một tỷ lệ nhỏ vào phát thải nhà kính, khí không màu và không mùi này là khí nhà kính mạnh nhất và tồn tại trong khí quyển 3.200 năm.
8. Trichlorofluoromethane
GWP: 4,600
Trichlorofluoromethane, một loại khí được sử dụng làm chất làm lạnh trong tủ lạnh và tạo bọt trong bình cứu hỏa lỏng, làm suy giảm khí hậu toàn cầu trên hai mặt trận. Thứ nhất, khí này tạo ra các phân tử clo làm suy giảm tầng ozone và có GWP cao.
9. Perfluorotributylamine
GWP: 7,100
Sau hơn 50 năm ứng dụng trong ngành điện tử để làm mát CPU và làm thành phần trong máu nhân tạo, perfluorotributylamine (PFTBA) gần đây đã trở thành mối đe dọa tiềm năng với khí nhà kính. Mặc dù nồng độ của nó trong khí quyển tương đối thấp—khoảng 0,2 phần nghìn tỷ—khí này có thể tồn tại hơn 500 năm.
10. Sulfuryl fluoride
GWP: 4,780
Sulfuryl fluoride – một loại thuốc xông để diệt mối, chỉ mới được xác định là khí nhà kính vào năm 2009 bởi các nhà khoa học MIT.
Sulfuryl fluoride rất trơ và có thời gian tồn tại trong khí quyển lên đến 40 năm. Hóa chất này chiếm chỉ 1,5 phần nghìn tỷ trong khí quyển, nhưng con số đó tăng 5% mỗi năm.
Tác giả: Constanze Duke
